1. Έννοια, περιεχόμενο και σκοποί του μαθήματος της Μελέτης του Περιβάλλοντος
Η Μελέτη του Περιβάλλοντος δεν αντιστοιχεί σε ένα μόνον επιστημονικό κλάδο, αλλά αποτελεί ένα
πεδίο όπου οι Μ μελετούν πολύπλοκα θέματα, τα οποία συνεξετάζουν διάφοροι επιστημονικοί κλάδοι.
Γι’ αυτό χαρακτηρίζεται διεπιστημονικό αντικείμενο, το οποίο κατέχει, ως διακριτό μάθημα, χρόνο και
θέση στο Αναλυτικό Πρόγραμμα. Στη Μελέτη του Περιβάλλοντος ενσωματώνονται σκοποί και εννοιο-
λογικά εργαλεία από το φυσικό, κοινωνικό, πολιτισμικό, ιστορικό, θρησκευτικό και οικονομικό περι-
βάλλον μάθησης. Ουσιαστικά συγκεντρώνει και ενοποιεί στοιχεία από τα μαθήματα εκείνα που δε διδάσκονται
ή διδάσκονται εν μέρει στις τέσσερις πρώτες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου, αντιμετωπίζο-
ντάς τα ενοποιητικά. Στο πλαίσιο της διδασκαλίας του μαθήματος δίνεται έμφαση στους συνδυασμούς,
τις αλληλεπιδράσεις και τις αλληλεξαρτήσεις μεταξύ φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, ώστε
να αναδύεται ένα πεδίο γνώσης που θα επιτρέπει την εξοικείωση του Μ με την πολύπλοκη, πολυδιά-
στατη και συνεχώς μεταβαλλόμενη πραγματικότητα [Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (Φ.Ε.Κ. τεύχος Β΄
αρ. φύλλου 303/13-03-03, Παράρτημα, Τόμος Α΄, σελ. 4044)].
Οι βασικοί άξονες της Μελέτης του Περιβάλλοντος αφορούν:
Ι) στο Ανθρωπογενές Περιβάλλον
ΙΙ) στο Φυσικό Περιβάλλον
ΙΙΙ) στην αλληλεπίδραση ανθρώπου - περιβάλλοντος.
Οι σκοποί της διδασκαλίας της Μελέτης του Περιβάλλοντος
Ο γενικός σκοπός της Μελέτης του Περιβάλλοντος είναι η απόκτηση γνώσεων και η ανάπτυξη δεξιο-
τήτων, αξιών και στάσεων, που επιτρέπουν στο μαθητή να παρατηρεί, να περιγράφει, να ερμηνεύει και
σε κάποιο βαθμό να προβλέπει τη λειτουργία, τους συσχετισμούς και τις αλληλεπιδράσεις του φυσικού
και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η ανθρώπινη δραστηριότητα στο χώ-
ρο και το χρόνο, με τέτοιο τρόπο ώστε να οδηγείται στη συνειδητοποίηση των πλεονεκτημάτων και της
ανάγκης για αειφόρο ανάπτυξη του πλανήτη. Η διαδικασία αυτή αποσκοπεί στη δημιουργία μιας σφαι-
ρικής αντίληψης για τη ζωή που συνιστά κυρίως την ανάπτυξη γνωστικών διασυνδέσεων και αλληλε-
πιδράσεων μεταξύ διαφορετικών αντικειμένων, στις οποίες η έμφαση δίνεται στην αντιμετώπιση του
μαθητή ως ερευνητή [Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (Φ.Ε.Κ. τεύχος Β΄ αρ. φύλλου 303/13-03-03, Πα-
ράρτημα, Τόμος Α΄, σελ. 4039)].
2. Η Μελέτη του Περιβάλλοντος στο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών
Βασική παραδοχή του Δ.Ε.Π.Π.Σ. είναι ότι, σε αντίθεση με την ακαδημαϊκή πρακτική της κατάτμησης
της γνώσης σε τομείς και εξειδικεύσεις, που τα τελευταία χρόνια αμφισβητείται, η σχολική γνώση, για
λόγους ψυχολογικούς και ιδιαίτερα διδακτικούς, θα πρέπει: (α) να διδάσκεται σε ενιαιοποιημένη μορ-
φή, ώστε να προσφέρει ολιστική εικόνα της πραγματικότητας, (β) να συνδέεται με τις εμπειρίες των μα-
θητών, για να είναι κατανοητή, ενδιαφέρουσα και σχετική με την πραγματικότητα που βιώνουν και (γ)
να προσεγγίζεται με διερευνητικές μεθόδους, ώστε η γνώση να οικοδομείται σταδιακά από τους ίδιουςτους μαθητές.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1-ΕΛΛΑΔΑ Η ΧΩΡΑ ΜΑΣ(ΤΟΠΟΣ-ΧΩΡΟΣ)
Χρόνος: Η ενότητα έχει σχεδιαστεί να ολοκληρωθεί σε 13 διδακτικές ώρες.
Κάθετη διασύνδεση: οι Μ αναμένεται, με βάση τα σχετικά κεφάλαια που έχουν πραγματευτεί στο μά-θημα της ΜτΠ της προηγούμενης τάξης (Γ΄ Τάξη, Ενότητα 2: «O τόπος μας»), να έχουν εξοικειωθεί
με γεωγραφικούς όρους όπως: χάρτης, βουνό, ποτάμι, θάλασσα κ.λπ. και να έχουν αποκτήσει βασι-κές δεξιότητες ανάγνωσης και σχεδίασης χάρτη, προσανατολισμού στο χώρο και εξοικείωσης με τα
σύμβολα ενός χάρτη.
Βασικό Λεξιλόγιο της ενότητας: οι Μ αναμένεται να προσεγγίσουν σταδιακά/οικειοποιηθούν, σε δια-
φορετικό βαθμό, τις λέξεις: φυσικά όρια, γεωμορφολογικός χάρτης, πολιτικός χάρτης, ανάγλυφος
χάρτης (πρόπλασμα), υπόμνημα, ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, γεωγραφικά διαμερίσματα, νο-
μοί, πρωτεύουσα, υπηρεσίες, πόλεις, χωριά, οικισμοί, καιρός - κλίμα, ασχολίες, καλλιέργειες, προϊ-
όντα, τοπική ιστορία, αξιοθέατα, σημαντικά έργα, κράτος, χρηματοδότηση, επιστήμονες, τεχνίτες, ερ-
γάτες.
Διαθεματικές δεξιότητες: μέσα από ομαδικές εργασίες δίνεται έμφαση στις δεξιότητες επικοινω-
νίας, χρήσης ποικίλων πηγών και εργαλείων πληροφόρησης, επικοινωνίας και συνεργασίας με άλ-
λα άτομα.
Υλικά και πηγές: κρίνεται σκόπιμο να έχουν οι Μ πρόσβαση σε ποικίλες πηγές και υλικά που αφο-
ρούν την Ελλάδα, τον τόπο και την ευρύτερη περιοχή (νομό, γεωγραφικό διαμέρισμα) όπου κατοι-
κούν. Τέτοια είναι: γεωμορφολογικός, πολιτικός και άλλοι χάρτες της Ελλάδας (πολιτιστικός, παρα-
γωγικός, κ.λπ.), πρόπλασμα του ανάγλυφου της χώρας, εγκυκλοπαίδεια, οδικοί χάρτες, εκπαιδευτι-
κά λογισμικά, διάφορα είδη τοπικών χαρτών π.χ. ιστορικοί της περιοχής, του νομού και του γεωγρα-
φικού διαμερίσματος, βιβλία με την ιστορία της περιοχής και του νομού και άλλο σχετικό πληροφο-
ριακό υλικό, όπως κάρτες με παραδοσιακά σπίτια του τόπου, με παραδοσιακές φορεσιές, με τα αξιο-
θέατα του νομού, με τα φυσικά τοπία, λευκώματα, φωτογραφίες από τη ζωή του τόπου, τοπικές εφη-
μερίδες, βιβλία με φυτά και ζώα της Ελλάδας, εκπαιδευτικές βιντεοκασέτες με πληροφορίες για τα
επαγγέλματα παλιότερα και σήμερα, κασέτες με παραδοσιακά τραγούδια.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5-Ο Τόπος μας
Τα φυσικά χαρακτηριστικά του
(2 διδακτικές ώρες)
Διδακτικοί Στόχοι
Οι Μ:
Να μελετήσουν τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά του τόπου που κατοικούν
και του νομού τους.
Να εντοπίσουν σχέσεις των γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών με το κλίμα,
τη χλωρίδα, την πανίδα, τα προϊόντα, τη θέση και τον πληθυσμό πόλεων και
των χωριών του νομού.
Ντοκιμαντέρ: Ελαίας αίγλη (προβολή) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
